Sygnaliści często błędnie myleni są z donosicielami bądź kapusiami. Przekonanie to jest niezwykle mylące. W rzeczywistości sygnaliści dbają o dobro ogólne firmy, często kosztem własnej pozycji w pracy i reputacji wśród współpracowników. Co należy wiedzieć o sygnalistach?
Kim są sygnaliści?
Określenie „sygnalista” ustanowiono dzięki Fundacji im. Stefana Batorego, która w 2014 roku wydała film opisujący przypadki represji i mobbingu wobec informatorów w Polsce. Sygnaliści to osoby informujące przełożonych (bądź odpowiednie organy prawa) o nieprawidłowościach zachodzących w firmie. Nagłaśniają sprawy, które według nich są sprzeczne z prawem. Zdefiniowanie „sygnalisty” jest stosunkowo nowym zjawiskiem w Polsce, jednakże w krajach zachodnich (szczególnie w kulturze anglosaskiej) funkcja informatora cieszy się dużą popularnością.
W Ameryce instytucja whistleblowingu cieszy się dużym szacunkiem publicznym. Rząd nagradza działania na rzecz praworządności różnego rodzaju gratyfikacjami i świadczeniami finansowymi. Brak zrozumienia roli sygnalistów w Polsce jest najprawdopodobniej skutkiem historycznych doświadczeń polskiego społeczeństwa. W wyniku na zaborów, okupacji i komunizmu, funkcja informatora zaczęła się powszechnie kojarzyć z donosicielami bądź kapusiami. Z tego powodu sygnalistów najczęściej uważa się za osoby nieetyczne, działające na szkodę swoich współpracowników. Jest to jednak błędne założenie, gdyż postępowanie informatorów ma na celu poprawę dobra wspólnego.
Dlaczego sygnaliści są ważni dla firmy?
Sygnaliści są niezbędni przy zwalczaniu przestępczości gospodarczej. Sferę biznesu uznaje się za najczęściej nierozpoznaną i niekontrolowaną przez organy ścigania. Z tego powodu istnieje potrzeba powołania osób zajmujących się tym tematem od „wewnątrz”. Dzięki sygnalistom odpowiednie organy na bieżąco reagują na nieprawidłowości w firmie. Ponadto sposób, w jaki traktuje się informatorów w miejscu ich pracy świadczy o przejrzystości zamiarów firmy. Jeśli sygnaliści nie muszą obawiać się negatywnych konsekwencji w postaci odwetu bądź reprymendy, możemy zakładać, że organizacja działa poprawnie i nie dochodzi w niej do żadnych nadużyć.
Ochrona prawna sygnalistów
Ochrona prawna sygnalistów jest kluczowym elementem prawidłowego funkcjonowania firmy. W Polsce uchwalona w 2019 r. unijna Dyrektywa o ochronie sygnalistów będzie obowiązywała na niepełnych zasadach od 17 grudnia 2021 roku. Pod koniec tego roku nastąpi jedynie wdrożenie dyrektywy w dużych, zatrudniających od 250 pracowników, przedsiębiorstwach. Mniejsze, zatrudniające od 50 do 249 pracowników, firmy nowymi przepisami zostaną objęte do 17 grudnia 2023 roku.
Do tego czasu sygnaliści w Polsce muszą radzić sobie bez odgórnej, państwowej ochrony. Brak obligatoryjnych przepisów nie oznacza jednak, że przedsiębiorcy nie mogą wprowadzić do swoich firm czynności związanych z ochroną sygnalistów. W celu zabezpieczenia dobra informatorów przedsiębiorstwa muszą zaprojektować i wdrożyć dostosowany do charakterystyki firmy kanał przyjmowania zgłoszeń. Przedsiębiorca powinien zagwarantować sygnalistom poufność danych oraz komfortowy sposób przekazywania wiadomości (może być to np. forma elektroniczna bądź ustna lub osobiste spotkanie).
Jeśli w Twojej firmie nie ma przewidzianej ochrony dla sygnalistów, skontaktuj się z kompetentnym prawnikiem. Kancelaria pomoże Ci wdrożyć Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937. Sprawdź tutaj.
Zobacz również: Fundusz korupcyjny – jak mu przeciwdziałać?